Eind van de lente 2019 begroette ik mijn laatste lezeres. Nee, ik ben geen auteur, maar was op dat moment zelf het boek, een ´levend boek´, genaamd: ´deeltijd transgender´ en zat in de openbare bibliotheek in Heerhugowaard. Wie mij wilde ´lezen´ was welkom aan mijn tafeltje. Een zeer krasse dame van 87 ging zitten en zei dat ze zelf boeken schreef. Ze wilde van mij wel eens weten wat het voor mij inhield, dat deeltijd transgender zijn. Er volgde een leuk gesprek, waarna ze haar conclusie trok: “u bent en voelt zich dus man, weliswaar met veel vrouwelijks maar u bent geen vrouw, u speelt er een”. Ja, mevrouw bleef hoffelijk, net als ik. En, zo aan het einde van een lange dag, met veel gesprekken, leek me dat wel een redelijke conclusie.
Question
Was die conclusie echter in de kern wel juist? Iets wat me wel vaker overkomt, want dan voelt het goed. Of ik was gewoon moe, wat ik later wel merkte. Maar toch, speel ik een rol of ben ik mezelf, als deeltijd transgender? Acteurs (m/v) spelen een rol en doorgaans niet zichzelf, tenzij dat op zich een rol is. Maar hoe zit het dan met mij? Is het bedacht wat ik doe en speel ik dat dan? Bovendien, waarom zou ik dat doen als ik weet dat dat me belachelijk kan maken. Trouwens, ik ´speel´ toch ook geen echtgenoot, vader, vriend, en wat dies meer zij. Dan ben ik mezelf, dus moet het in die zogenaamde rol ook wel zo zijn, wil het geloofwaardig blijven.
Wetenschap versus opvoeding
Maar waarom dacht mijn lezeres er zo over? Immers, de neurologie toont al decennia aan dat je geaardheid en gender al voor je geboorte bepaald zijn, maar dat je hersenen niet in de zelfde pas hoeven te lopen als je uiterlijk. Wat wordt aangeduid met de incongruentie met het biologisch geslacht. Vanaf je geboorte word je beïnvloed door je omgeving, wat we ook wel opvoeding noemen en die bestaat toch voor minstens 75% uit mensen die min of meer hetzelfde lijken te zijn en die zelf ook ingeprent kregen en vinden dat zij de norm vertegenwoordigen. De cisgendernorm. De heteroseksuele maatschappij. Om te weten hoe ver de invloed daarvan reikt deed de Belgische Jolien Peeters daar onderzoek naar en schreef er een proefschrift over: “Wat betekent (..) die T in de LGBTQ+-community?”, “Een kwalitatief onderzoek naar de ervaringen en percepties van gendernormen en transgender representaties in de media bij transpersonen”. Ofwel, herkennen transgenders zich in wat de media en maatschappij over hen melden. (België kent een fors verschil in acceptatie; Vlamingen 75% positief en Walen 12%.
Van eufoor tot dysfoor
Ondanks het feit dat de maatschappij niet echt van harte meewerkt maakt de wetenschap de laatste jaren wel grote vorderingen. Bijvoorbeeld hoe processen in de hersenen van transgenders zijn te duiden, zoals beschreven in het e-zine EOS Wetenschap. Dat plaatste in 2018 een artikel van Julie Bakker, bioloog en neurowetenschapper aan de universiteit van Luik, titel: “Transgenderbrein werkt omgekeerd” 1), wat onlangs een populair wetenschappelijk vervolg kreeg in een uitgebreide livestream “Grijze Cellen” 2) waar kijkers vragen konden stellen over het onderwerp. Eerder vroeg ik al aan mw. Bakker waarom haar onderzoek zo zwart/wit leek. Tussen gendereuforie (cisgender) en genderdysforie (transgender) zit toch zoiets als een grijs gebied? Mijn observatie klopte, maar ze schreef me ook dat ze dit wel zo zwart/wit moest brengen omdat de media het (te) vaak versimpelen. Bovendien, genitaliën ontwikkelen zich eerder dan de hersenen, waarin, zo is nu de veronderstelling, je ook die eerder genoemde incongruentie moet zien. Het is dus allemaal niet zo simpel, wijzend op mijn opmerking. Want ja, dat grijze gebied is er wel degelijk. Maar die nuance wil men niet horen, want dat is te lastig. Het maakt het er voor wetenschappers in ieder geval niet makkelijker op.
Brein op zijn kop
In “Transgenderbrein werkt omgekeerd”, schrijft mw.Bakker, laten MRI-scans aan transgenderbreinen de zelfde reactie zien als bij die van het wensgeslacht, als er de zelfde opdrachtjes worden uitgevoerd. Dit is een enorme stap voorwaarts, want als dit verder verfijnd wordt kan dat mogelijk al in een vroeg stadium antwoord geven op de vraag of dat ongemak met je biologische geslacht reëel is (of dat je een rol speelt). Een rol die door veel mensen nog steeds alleen geaccepteerd wordt op het podium; To be, or not to be. William Shakespeare had vier eeuwen geleden al door dat deze vraag buitengewoon essentieel is en er toe doet.
Rieneke
1) https://www.eoswetenschap.eu/psyche-brein/transgenderbrein-werkt-omgekeerd;