Mijn zoon worstelt met mijn travestie. Hij vindt dat niet erg, als hij en zeker de buitenwereld er maar zo min mogelijk van merkt. Met name dat laatste vindt hij niet zo’n prettig idee. Pa is en blijft vooral zijn pa. We spraken daarom af dat we het daar nog wel eens over zouden hebben.

Verleden

Tegelijk bedacht ik me hoe weinig hij weet van mijn verleden, waar de bron van mijn travestie letterlijk schuil gaat. Daarom ben ik dat verleden gaan beschrijven, als een soort foto van de tijd, van geboorte tot “coming out”. Daarbij kwamen er herinneringen boven die ik niet direct in hun context kon plaatsen, het was los zand.

Intussen herlas ik ook het HET TRANSGENDER BOEK, van Guy T’Sjoen, Joz Motmans en Ilse DeGrijse. Mijn eerdere bespreking (sept. 2019) ging wat vlug, door gretigheid en enthousiasme. Al doet dat niets af aan de conclusie van toen. Herlezing zorgde er wel voor dat los zand een eenheid werd.

Het hele spectrum

Dwarrelende context kreeg betekenisvolle inhoud, door de uitleg van Guy en Joz in hun boek. Dat is meteen ook wel de echte waarde van het boek. Leuk, hoor ik u zeggen, maar wat moet ik hiermee? Dat zit zo, oppervlakkig lijkt het boek alleen te gaan over transmannen en transvrouwen, op weg naar hun nieuwe gewaarwording van zichzelf.

Travestie en/of crossdressing kom je als ervaringsverhalen niet tegen, dus lijkt het erop dat die groep er niks aan heeft. Dat is niet zo, dat aspect komt volledig terug in de uitleg. Die is voor elke transgender van belang. Voor Guy en Joz houdt hun werk niet op bij het begeleiden van mensen op weg naar hun nieuwe ik. Nee, zij zijn gedreven bezig met het gehele spectrum en leggen dat in begrijpelijke taal tot in detail uit.

Geen dysforie

En mijn puzzelstukjes dan? Dat zit zo, vanaf 1959 bezocht dit toen nog broze kereltje meermaals een schoolpsycholoog. Mijn ouders wilde weten wat er met mij aan de hand kon zijn en wat dit zou betekenen voor mijn toekomst in het voortgezet onderwijs. De psycholoog vond mij fragiel, geen “echte” jongen, volgens de geldende norm. De school moest dus vooral veiligheid en rust bieden.

Guy en Joz vertellen nu dat psychologen van nu er niet zomaar vanuit gaan dat elk teken dat afwijkt van de cisgendernorm per definitie inhoudt dat het om genderdysforie gaat. Zij wijzen op de enorme variëteit en leggen dat ook uit. Maar zo werd er 60 jaar geleden niet naar gekeken, laat staan beoordeeld. In de overzichtelijke wereld van toen bepaalde je uiterlijk bij geboorte de rest van je leven. Met, na negenenvijftig jaar, een bijzondere wending, mijn coming out als crossdresser.

Nu kan het wèl

Het fragiele kereltje van toen ging al eens op verkenning naar zijn vrouwelijke ik, maar dat werd meteen afgestraft. Dat kon toen niet worden uitgelegd, dat kon en hoorde immers niet. Maar nu wel. En nu kan ik het mijn zoon veel beter uitleggen.

Het kon niet uitblijven: in het hele land zijn de T&T-avonden voorlopig afgelast.
Voor zover we erin geslaagd zijn de organisatoren te bereiken, hebben ze dat allemaal bevestigd.

In juni 2019 publiceerde Het Communicatiemagazine van Nederland een interview met Brand Berghouwer, voorzitter van Transgender Netwerk Nederland (TNN). Met aan het eind een duidelijk, maar op zichzelf vaag probleem. Of, zoals Brand zelf zegt: Hoe krijg je een mistig begrip als ‘je zelf kunnen zijn’ over het voetlicht. Conclusie: “Transgenders hebben een marketingprobleem”.

Een goed verhaal, maar er gebeurde vervolgens weinig mee. Een pijnlijke constatering? Ach, de transgender-community weet wel beter. Natuurlijk, er naar gevraagd, zijn de meeste mensen positief over hen die zichzelf willen zijn. Zolang ze maar niet overdrijven.

Eén genoeg

Een anekdote. TNN reikt aan ondernemers de Transzoen uit voor goed ondernemerschap naar transgenders toe, op de werkvloer. Eén werkgever wilde daarmee echter niet in de media. Zijn reden: we zorgen goed voor onze transgender, maar eentje is wel genoeg.

Verstoorde verbindingen

Je zelf willen zijn is prima, maar daar laten we het bij (want normaal…). Daarin schuilt de misvatting over wat velen normaal of abnormaal vinden. Want wat die velen vinden is de norm. Daarom hoop ik nog steeds op die mediagenieke wetenschapper die ons vertelt dat dit domweg niet klopt. Maar helaas. Blijkbaar is een verhaal over mensen die weinig tot geen empathie hebben interessanter. Om bijvoorbeeld te weten dat zij iets missen, waardoor ze zich niet kunnen inleven in de ander. Wat je er daarna mee moet en doet is vers twee.

Allen onder de regenboog

Waarom niet eerst iets verteld over wat niemand mist. Namelijk dat ieder zijn brein sowieso veelkleurig is. Wij zijn toch immers ons brein? Is dat omdat die veelkleurigheid wat onwennig aanvoelt? In ieder geval is het leuk en leerzaam en volkomen onschuldig. Je zou toch denken dat juist dit meest basale eerst wordt uitgelegd. Dat ligt mijns inziens toch meer voor de hand. En ook dat het mensenbrein vele expressies herbergt. Waaraan je al helemaal geen label normaal of abnormaal kunt hangen. Een uitleg misschien wel juist voor hen die dat onderscheid wel menen te moeten kunnen maken. Ook zij zijn hun regenboog-brein, ook al denken ze nu nog van niet.

Hoop

Misschien is dit wel dé uitdaging voor Brand Berghouwer en TNN, om die mist voorgoed weg te blazen. Om er dan achter te komen dat er helemaal geen marketingprobleem is. Er is eerder een gebrek aan steun en adequate uitleg. Juist vanwege allerlei vage redenen, die blijkbaar nog in ons onderbewuste huizen. Namelijk de angst om in te gaan tegen de mening van de straat. Misschien is dat ook de reden dat wetenschappers en media dit uit de weg gaan. Ik hoop echter vurig dat ik dat allemaal volkomen mis heb.

Rieneke

In september 2017 schreef Movisie (kennisorganisatie sociale vraagstukken) namens de Alliantie Genderdiversiteit¹ ‘Genderhokjes doorbreken: Hoe werkt dat?‘, waarin aanbevelingen voor interventie-ontwikkelaars en ook een waarschuwing.

Uit hoofdstuk 3; In een notendop: wat betekent dit voor interventies: “De scheidslijnen tussen de hokjes ‘man’ en ‘vrouw’ laten vervagen is complex gebleken. Mensen indelen in ‘hokjes’ doen we namelijk allemaal automatisch. Maar de ‘hokjes’ kunnen wel minder rigide en minder makkelijk worden toegepast; door ze te verbreden en te laten zien dat er grote onderlinge diversiteit is tussen mannen en grote onderlinge diversiteit tussen vrouwen.“.

Movisie doet voorstellen, maar tempert tegelijk te hooggespannen verwachtingen. Dit, omdat de samenstelling en de opvattingen van de maatschappij constant veranderen en sommige ideeën nog altijd hardnekkig blijken. Het raken van de juiste snaar is dan van groot belang, wie dat kan is dan even virtuoos als Jett Rebel.

1: De Alliantie Genderdiversiteit is een samenwerkingsverband van een groot aantal organisaties die zich inzetten voor emancipatie, waar ook de Vereniging Genderdiversiteit aan meedoet.