De digitale versie van transformatie (2021 nr. 3) is nu beschikbaar op het besloten gedeelte van onze website.
Lees verder…

´Pride-gedachten´ liet mij niet los, eerst vanwege de reacties daarop; dank daarvoor!

De Seksparadox en het emancipatiemonster

Maar ook omdat ik deze samenvatting tegen kwam: “Met de seksuele revolutie van de jaren zestig namen we afscheid van de ouderwetse tijd van religieuze onderdrukking en omarmden we een moderne tijd van seculiere emancipatie. Maar de revolutie bracht ons ook paradoxen en tegenstrijdigheden. Zo is seksualiteit nu meer dan ooit publiek bespreekbaar en zichtbaar, maar blijven heteroseksualiteit en monogamie ook onder hedendaagse jongeren nog hardnekkig de norm. Feminisme blijft worstelen met een stoffig imago, terwijl vrouwen zowel op de arbeidsmarkt als in hun seksuele leven minder mogelijkheden tot ontplooiing hebben dan mannen. De acceptatie van homoseksualiteit onder de Nederlandse bevolking is de afgelopen veertig jaar spectaculair toegenomen, maar tegelijkertijd is diversiteit op het gebied van seksualiteit en gender nog altijd geenszins probleemloos”, over het boek ´De Seksparadox´, onder redactie van Laurens Buys, Ingrid Geesink en Sylvia Holla.

Stempel

Seksualiteit wordt te pas en te onpas in relatie gebracht tot hoe mensen met elkaar omgaan. Het krijgt in allerlei vormen en op allerlei plekken heel vaak het stempel heteroseksueel, homoseksueel en/of biseksueel. Terwijl het simpelweg alleen maar over onze emotionele omgang met een ander gaat. Neem de afkeurende reacties van supporters bij voetbalwedstrijden, als er volgens hen iets niet goed gaat, dan vliegt de verwensing ´homo´ je om de oren. Dat homo mens betekent en dus niets kwalijks in zich heeft maakt het gebruik alleen maar lachwekkender.

Menselijk contact

Je zou echter kunnen denken dat mensen onderling alleen maar relaties aangaan op basis van seksuele voorkeuren en niet op wat ze voor elkaar voelen. Alleen al daarom verwerp ik dat idee van seksualiteit, als reden voor het menselijke contact. Toch zijn we (vrijwel) allemaal vanaf onze geboorte met dat idee opgevoed. Bijvoorbeeld door het lichtblauw voor jongens en roze voor meisjes. Eerst door de ouders en vrijwel direct daarna door de rest van de maatschappij. Er ´standaard´ vanuit gaande dat die nieuwe mens vooral een heteroseksueel zal zijn.

Tegenstelling

Hiermee is de tegenstelling getoonzet. Immers, seksualiteit is niet de belangrijkste reden om een relatie met een ander aan te gaan. Die ligt louter en alleen in het feit of je de ander leuk, interessant en/of aardig vindt. Wat daarna komt is van secundair belang. Dat secundaire belang kan alleen een primair belang worden als daar bewust voor gekozen wordt; zoals bijvoorbeeld bij prostitutie, dan is er sprake van een wezenlijk seksueel belang, in plaats van vriendschap en/of een langdurige relatie.

Gek genoeg maken maar weinig mensen bezwaar tegen deze redeneringen, men geeft je zelfs gelijk. Maar waarom doet men dan precies het tegenovergestelde? Ik denk dat dat komt door onze drang tot overleven. Die kent maar een mogelijkheid: voortplanting. En die is tot op heden alleen maar voorbehouden aan (de copulatie van) een mannetje met een vrouwtje. Echter, die simpele waarheid miskent een ander belangrijk gegeven, het sociaal contact tussen mensen onderling en het feit dat geen mens gelijk is aan de ander. Maar ook dat bij een belangrijk deel van de mensheid hun hersenen daar ook nog eens expliciet tegengestelde signalen voor afgeven. Met andere woorden: mensen kunnen oneindig complexer in elkaar steken dan wat oppervlakkig wordt waargenomen.

Maatschappij

Toch is blijkbaar dat wat we al een tijdje objectief waarnemen en dus kunnen weten onvoldoende om ons gedrag ten aanzien van de algemeen aanvaarde mores te herzien. Je neemt dat het sterkst waar in zeer conservatieve en gesloten culturen, zoals in Oost Europa. Maar zelfs in onze eigen samenleving zie je dat het gemakkelijker is om terug vallen op oude gewoonten dan om de nieuwe kennis te verdedigen en te versterken in de opvoeding. Toch wordt de kennis over de biologische processen alleen maar beter in plaats van slechter. Nu alleen die vastgeroeste maatschappij nog.

Terwijl het zoveelste pride weekeinde weer aan ons voorbij ging stonden de media weer vol met verhalen over hoe het is om deel uit te maken van de LHBTIQA+ gemeenschap. Al komt de inhoud van die verhalen vaak niet verder dan over mensen van het zelfde geslacht, die van elkaar houden. Beter gezegd, over onze ´homofiele´ medemens. En het is waar, na meer dan veertig jaar emancipatie valt te constateren dat het met hun acceptatie nog steeds niet echt vlot. Het lijkt zelfs weer wat slechter te gaan.

Opvallend is dat het juist alleen gaat over die acceptatie en, oh ja, dat men zo geboren wordt. Hoe dan ook, dat laatste wordt echter nauwelijks onder de aandacht gebracht. Niet in de media en zeker niet in het onderwijs, dat zelfs grote moeite heeft om überhaupt het verhaal over nieuw leven vorm te geven.

Als we bij de homoseksualiteit blijven dan is het tegenwoordig geen enkele moeite om te laten zien dat wij primaten niet veel anders zijn dan een slordige vierhonderdvijftig andere diersoorten op aarde. Dieren die zich voortplanten, maar er daar buiten een gevarieerd seksleven op na houden, waarbij sekse er niet toe doet. Tot laat in de twintigste eeuw hielden biologen dit angstvallig verborgen, want tja, dat stond haaks op het scheppingsverhaal. Met name primatoloog Frans de Waal maakt ons echter al een tijd duidelijk dat bij ons primaten seks in de basis maar twee doelen dient: 1/ voortplanting en 2/ sociale omgang, los van sekse.

Terug naar de media. Die hebben het steeds moeilijker om een breder perspectief te schetsen, rond al die letters. Bovendien, de eerlijkheid gebiedt ook te zeggen dat er sleetsheid in het onderwerp zit. Hun publiek zit niet meer te wachten op nog meer diepgravende verhalen.

Los van het feit dat al die letters ons lelijk in de weg zitten en niet veel meer zijn dan het soort hokjes waarin ook andere verschillen worden gestopt, zoals down of ADHD, enz.. Je bent niet echt ziek, maar je verschilt in je gedrag van de doorsnee mens. Een verschil dat zonder adequate voorlichting over wat er allemaal gebeurt, of niet kan gebeuren tijdens je foetale fase, dus voordat je werd geboren. Als dat nu eens zou worden verteld, over al die verschillen in het dierenrijk, dan zou dat al een heel eind schelen. Maar het gebeurt gewoonweg niet. Sterker, sommige van onze volksvertegenwoordigers vinden nog steeds dat je het scheppingsverhaal heel letterlijk moet nemen en mensen de vrijheid moet gunnen om die verschillen als onwenselijk weg te zetten.

Brand Berghouwer (TNN) zei ooit in een interview dat transgenders een imagoprobleem hadden. Ik denk dat hij te bescheiden was, alles wat anders is dan de mainstream heeft een imagoprobleem. Een probleem dat in stand wordt gehouden door angstige parlementariërs, leerkrachten, ouders, opvoeders, eigenlijk door iedereen die denkt tot die mainstream te behoren. Dat die mainstream sowieso niet bestaat is voor velen meer dan een angstvisioen. Zolang dat blijft voortduren zullen we nog vele, vele pride weekeinden moeten verbijten eer er iets veranderd. Al zouden we, om er maar een begin mee te maken, die letterreeks nu eindelijk eens bij het grofvuil kunnen zetten.

Eind van de lente 2019 begroette ik mijn laatste lezeres. Nee, ik ben geen auteur, maar was op dat moment zelf het boek, een ´levend boek´, genaamd: ´deeltijd transgender´ en zat in de openbare bibliotheek in Heerhugowaard. Wie mij wilde ´lezen´ was welkom aan mijn tafeltje. Een zeer krasse dame van 87 ging zitten en zei dat ze zelf boeken schreef. Ze wilde van mij wel eens weten wat het voor mij inhield, dat deeltijd transgender zijn. Er volgde een leuk gesprek, waarna ze haar conclusie trok: “u bent en voelt zich dus man, weliswaar met veel vrouwelijks maar u bent geen vrouw, u speelt er een”. Ja, mevrouw bleef hoffelijk, net als ik. En, zo aan het einde van een lange dag, met veel gesprekken, leek me dat wel een redelijke conclusie.

Question

Was die conclusie echter in de kern wel juist? Iets wat me wel vaker overkomt, want dan voelt het goed. Of ik was gewoon moe, wat ik later wel merkte. Maar toch, speel ik een rol of ben ik mezelf, als deeltijd transgender? Acteurs (m/v) spelen een rol en doorgaans niet zichzelf, tenzij dat op zich een rol is. Maar hoe zit het dan met mij? Is het bedacht wat ik doe en speel ik dat dan? Bovendien, waarom zou ik dat doen als ik weet dat dat me belachelijk kan maken. Trouwens, ik ´speel´ toch ook geen echtgenoot, vader, vriend, en wat dies meer zij. Dan ben ik mezelf, dus moet het in die zogenaamde rol ook wel zo zijn, wil het geloofwaardig blijven.

Wetenschap versus opvoeding

Maar waarom dacht mijn lezeres er zo over? Immers, de neurologie toont al decennia aan dat je geaardheid en gender al voor je geboorte bepaald zijn, maar dat je hersenen niet in de zelfde pas hoeven te lopen als je uiterlijk. Wat wordt aangeduid met de incongruentie met het biologisch geslacht. Vanaf je geboorte word je beïnvloed door je omgeving, wat we ook wel opvoeding noemen en die bestaat toch voor minstens 75% uit mensen die min of meer hetzelfde lijken te zijn en die zelf ook ingeprent kregen en vinden dat zij de norm vertegenwoordigen. De cisgendernorm. De heteroseksuele maatschappij. Om te weten hoe ver de invloed daarvan reikt deed de Belgische Jolien Peeters daar onderzoek naar en schreef er een proefschrift over: “Wat betekent (..) die T in de LGBTQ+-community?”, “Een kwalitatief onderzoek naar de ervaringen en percepties van gendernormen en transgender representaties in de media bij transpersonen”. Ofwel, herkennen transgenders zich in wat de media en maatschappij over hen melden. (België kent een fors verschil in acceptatie; Vlamingen 75% positief en Walen 12%.

Van eufoor tot dysfoor

Ondanks het feit dat de maatschappij niet echt van harte meewerkt maakt de wetenschap de laatste jaren wel grote vorderingen. Bijvoorbeeld hoe processen in de hersenen van transgenders zijn te duiden, zoals beschreven in het e-zine EOS Wetenschap. Dat plaatste in 2018 een artikel van Julie Bakker, bioloog en neurowetenschapper aan de universiteit van Luik, titel: “Transgenderbrein werkt omgekeerd” ¹), wat onlangs een populair wetenschappelijk vervolg kreeg in een uitgebreide livestream “Grijze Cellen” ²) waar kijkers vragen konden stellen over het onderwerp. Eerder vroeg ik al aan mw. Bakker waarom haar onderzoek zo zwart/wit leek. Tussen gendereuforie (cisgender) en genderdysforie (transgender) zit toch zoiets als een grijs gebied? Mijn observatie klopte, maar ze schreef me ook dat ze dit wel zo zwart/wit moest brengen omdat de media het (te) vaak versimpelen. Bovendien, genitaliën ontwikkelen zich eerder dan de hersenen, waarin, zo is nu de veronderstelling, je ook die eerder genoemde incongruentie moet zien. Het is dus allemaal niet zo simpel, wijzend op mijn opmerking. Want ja, dat grijze gebied is er wel degelijk. Maar die nuance wil men niet horen, want dat is te lastig. Het maakt het er voor wetenschappers in ieder geval niet makkelijker op.

Brein op zijn kop

In “Transgenderbrein werkt omgekeerd”, schrijft mw.Bakker, laten MRI-scans aan transgenderbreinen de zelfde reactie zien als bij die van het wensgeslacht, als er de zelfde opdrachtjes worden uitgevoerd. Dit is een enorme stap voorwaarts, want als dit verder verfijnd wordt kan dat mogelijk al in een vroeg stadium antwoord geven op de vraag of dat ongemak met je biologische geslacht reëel is (of dat je een rol speelt). Een rol die door veel mensen nog steeds alleen geaccepteerd wordt op het podium; To be, or not to be. William Shakespeare had vier eeuwen geleden al door dat deze vraag buitengewoon essentieel is en er toe doet.

Rieneke

¹) https://www.eoswetenschap.eu/psyche-brein/transgenderbrein-werkt-omgekeerd;

²) https://www.eoswetenschap.eu/grijze-cellen.