Op zaterdagmiddag 27 november vond de bijeenkomst plaats waarin minister Van Engelshoven namens het kabinet excuses maakte voor de oude Wet Wijziging Geslacht (ook wel bekend als Transgenderwet).
De Transgenderwet maakt het voor transgender- en intersekse personen mogelijk om hun geslachtsaanduiding te wijzigen in de geboorteakte. Hiervoor golden tot 1 juli 2014 de voorwaarden dat mensen lichamelijk zo veel mogelijk waren aangepast aan “het andere geslacht” en blijvend onvruchtbaar waren. Dit is een ingrijpende factor geweest in de verdere levensloop van veel transgender- en intersekse personen.
Ik was bij deze bijeenkomst aanwezig. Niet als voorzitter van de vereniging, maar op persoonlijke titel, als lid van het transgender- en interseksecollectief dat deze excuses heeft gevraagd.
Het voelde heel onwerkelijk aan om als genodigde de Ridderzaal te betreden. Iedereen kent die zaal, maar toch eerder als een filmdecor, dan als een plaats waar je zelf een afspraak kunt hebben.
Brand Berghouwer, de voorzitter van TNN, trad op als moderator van de ceremonie. Hij zette nog eens haarfijn uiteen waar deze zaak precies over gaat.
Willemijn van Kempen
Willemijn van Kempen sprak namens het collectief. Ze bracht heel goed onder woorden hoe transgenders voor een oneerlijke keuze geplaatst werden door de toenmalige transgenderwet: ze moesten zich laten steriliseren, alleen maar om voor de wet te mogen zijn wie ze zich voelden. Tot 2001 moesten ze ook nog eens verplicht scheiden van hun partner. Het was niet toegestaan om genetisch materiaal op te slaan.
De staat trad op als bovenliggende en machtige partij, terwijl wij in een uiterst kwetsbare periode van ons leven verkeerden.
Het collectief heeft onder protest meegewerkt aan de uitvoering van de schadevergoedingsregeling die ons nu is opgelegd. Verschillende groepen zijn buitengesloten en de vergoeding is veel te laag (in Zweden was die 4x zo hoog).
We zullen nooit weten wat deze transgender en intersekse mensen zouden hebben gedaan, als ze niet onder die dwang hadden gestaan.
Deze formele excuses, in de Ridderzaal, zijn wel degelijk waardevol en bijzonder. Hopelijk is dat geen eindpunt, maar juist een startpunt om in de toekomst beter met dit soort dingen om te gaan.
Mijke van der Drift
De volgende spreker was Dr. Mijke van der Drift, ethicus en ervaringsdeskundige. Ze vertelt over haar ervaringen. In 2003 voelde ze zich heel overweldigd. Haar werd verteld dat je leven heel moeilijk wordt zonder een paspoort dat past bij je uiterlijk. Er was grote druk om te conformeren. De psychologen van het VU waren heel argwanend. Ze moest keer op keer bevestigen dat ze trans was en consent geven voor alle behandelingen. Dat consent werd eigenlijk afgedwongen.
Het is mooi dat er nu een regeling is, maar mensen met een buitenlands paspoort vallen buiten de regeling, ook al hebben ze precies hetzelfde traject doorlopen, bij hetzelfde ziekenhuis. Hopelijk zijn deze excuses een begin van een nieuwe openheid, een openheid die ook over de landsgrenzen heenkijkt.
Vreer Verkerke
De laatste spreker van de kant van het collectief was Vreer Verkerke, een ervaringsdeskundige met een lange geschiedenis als trans-activist, bij ondermeer TNN, Principle 17 en TGEU. Hen ging in op de vraag hoe de wet destijds tot stand is gekomen. Men vond het “eng”, want de heteronormativiteit verlaten is eng. In 1983 werd de Roze Zaterdag in Amersfoort nog uit elkaar geslagen. De wet is een product van zijn tijd. De barbaarse eisen zijn in de wet gekomen door de invloed van de conservatieve christelijke partijen en van de medici met hun orthodoxe blik.
We krijgen nu een minimumbedrag en dat is toch een klap in het gezicht van de trans- en interseksegemeenschap. Transfobie van de staat. De huidige wet is beter, maar we zijn er nog niet. We snakken naar echte erkenning. Ga werken vanuit gelijkwaardigheid. Het verhaal van Vreer staat nu ook online: http://www.vreer.net/make-it-so/
Telemann
Als muzikaal intermezzo bracht Patri Roa Johansen een stuk van Telemann ten gehore op blokfluit.
Minister
En toen was het de beurt aan minister Van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zij vertelde dat ze voor ons stond met een zwaar gemoed. “De wet wilde in beginsel iets goeds mogelijk maken. Maar tegelijk stelde de wet de eis van sterilisatie als voorwaarde. Daar is niks bevrijdends aan. Het was beklemmend, bekrompen en beangstigend.
Pas zeven jaar geleden, in 2014, zijn deze mensonterende eisen geschrapt. Het is niet te rijmen met de progessieve waarden, waar we in dit land voor willen staan. De wet heeft mensen kwaad aangedaan of kwaad gemaakt.”
Ze maakte publiekelijk, namens het voltallige kabinet hun diep gemeende excuses. [applaus]
“De staat had beter moeten weten, en de staat had beter moeten doen. Niemand van jullie had moeten meemaken, wat jullie hebben meegemaakt. En dat spijt me diep.”
Geraakt
Eerlijk gezegd liepen er tranen over mijn wangen.
De bijeenkomst werd weer afgesloten door de moderator. Ook hij zei dat hij er diep door geraakt was.
We hopen dat dit zal leiden tot verbetering van de situatie van trans- en intersekse mensen in Nederland en in de rest van deze wereld.
Vergoedingsregeling
Wil je in aanmerking komen voor de schadevergoedingsregeling? Ga dan naar:
https://www.dus-i.nl/subsidies/tegemoetkoming-wet-wijziging-geregistreerd-geslacht
Je moet dan wel een bewijsstuk meesturen dat je ervoor in aanmerking komt.
Dat kan een recente kopie van je gewijzigde geboorte-akte zijn of een verklaring van een arts.
Meer details daarover op de genoemde website.
