Je hoort geen ‘dames en heren’ meer op het perron. Het is ‘beste reizigers’ geworden. De Nederlandse Spoorwegen willen dat iedereen zich welkom voelt: dames, heren, jongens, meisjes en eenieder die zich niet thuis voelt bij de traditionele tweedeling.

Op zondag 17 februari bracht VPRO’s Tegenlicht een documentaire over de veranderingen die er gaande zijn in het denken over “mannen” en “vrouwen” en wat er van hen wordt verwacht in onze samenleving.

Beste reizigers

Men wil ons laten geloven dat er maar twee seksen zijn.

Met o.a.: Janaya Khan (Canadees denker en activist), Hanne Gaby (Vlaams topmodel en intersekse activist), Patricio Manuel (Amerikaans bokser), Alok Vaid-Menon (kunstenaar en schrijver), Naomie Pieter (medeoprichter van Black Queer & Trans Resistance Netherlands), Annelies Tukker (beleidsmedewerker internationaal bij de Nederlandse organisatie voor seksediversiteit, NNID), John Swiatek (intersekse bondgenoot en model) en Jonah Lamers (socioloog en videoproducer).

De uitzending is terug te kijken op https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2018-2019/beste-reizigers….html.

Een grote stap vooruit

Na “Hij is een Zij” was deze uitzending een grote stap voorwaarts. Hier zagen we niet het stereotiepe beeld van de “in een verkeerd lichaam geboren” transseksueel, maar opende zich een wijds perspectief van een toekomst met meer vrijheid voor genderexpressie.

We zagen heel herkenbare elementen van hoe het heel lang is geweest: je komt ter wereld en de dokter bepaalt je geslacht, dat was dan je lot. Als je daar niet blij mee was, moest je, tot 2014, een heel traject doorlopen voordat je je paspoort kon laten wijzigen.

Gelukkig is daar verbetering in gekomen, maar we zien ook negatieve ontwikkelingen: Donald Trump wil vastleggen dat je geslacht voor altijd vaststaat op basis van de uiterlijke kenmerken bij je geboorte. 1600 vooraanstaande medische wetenschappers hebben dat idee trouwens al tegengesproken.

Wij (de westerse samenleving) hebben een grens tussen man en vrouw getrokken, die er niet is. In India en elders op de wereld was die grens er nooit, de westerse zendelingen hebben die erin geramd. Het Westen heeft nou eenmaal de obsessie om alles te willen labelen.

Intersekse

Ook voor intersekse-verschijnselen was aandacht in het programma: 1 op de 200 geboortes is een intersekse-persoon. Die moesten nare operaties en onderzoeken ondergaan, maar wat er met ze aan de hand was, werd voor henzelf verborgen gehouden tot 2001, alleen de ouders waren op de hoogte. Zo werd de I toegevoeld aan LHBT… Het was mooi om te zien dat ook de partner van een intersekse-persoon aan het woord kwam.

Genderfluïde

Naast interseksuelen zijn er nog meer mensen die “tussen de geslachten in” leven. Steeds meer mensen zien zichzelf als “non-binary” of “genderfluïde”. Ook daarvan waren mooie voorbeelden te zien. Sommigen gedragen zich queer uit protest, anderen voelen zich noch man, noch vrouw, of juist allebei tegelijk. Maar niet aan de normen voldoen in je genderexpressie brengt gevaar met zich mee: er is grotere kans op pesten op school en agressie op straat. Jammer genoeg is er is steeds meer geweld tegen non-binairen. Terwijl het juist zo verfrissend kan zijn om ouderwetse denkbeelden eens overhoop te schudden.

Nieuwe inzichten

Er kwamen ook dingen naar voren die bij ons, als vereniging, nog niet zo helder op het netvlies stonden: in de sport blijft het vervagen van de rollen van man en vrouw een probleem, maar er zijn ook andere medische condities die een “oneerlijk” voordeel geven in de sport, waarom leiden die dan níét tot diskwalificatie?
Ook hoorden we dat er transmannen zijn, die last hebben van het feit dat ze niet zichtbaar zijn. Het probleem is daarbij, dat jonge transmannen nergens voorbeelden zien, waar ze zich aan kunnen spiegelen.

Meetup

Onze voorzitter had de eer om te worden uitgenodigd voor de Meetup die de dag na de uitzending plaatsvond in Utrecht.

Praat na over #tegenlicht in @bibliotheek030. Onze reizigers maandagavond: @michameinderts ('Aldus Sybren'), @EvelienSnel (https://t.co/bLbEFXIBAc), @MartineDelfos ('De schoonheid van het verschil') & @Sophie_Zukini (@TransNetNL, @GroenLinks030). Info: https://t.co/fBJfl1yDMj

— TegenlichtMeetUp030 (@Tegenlicht030) February 17, 2019

Dit is terug te zien op YouTube.

Micha Meinderts merkte daar op, dat dit de eerste uitzending was over transgenders, die hij zonder kromme tenen had kunnen bekijken. Martine Delfos waren vooral de ogen van Janaya Khan opgevallen, de helderheid en intelligentie die daaruit spraken. Sophie Schers vertelde het een en ander over hoe het met de genderdiversiteit gesteld is bij de Gemeente Utrecht.

Er is geen schaal van mannelijk naar vrouwelijk.

En onze Evelien zat lekker op haar voorlichtersstoel en vertelde onder meer dat je het verschil tussen man en vrouw niet moet zien als een schaal van het één naar het ander, maar dat de mannelijkheid en de vrouwelijkheid in ieder persoon twee van elkaar onafhankelijke dimensies zijn, die dus niet samen hoeven op te tellen tot 100%.

Conclusie

Conclusie van deze meetup: we winnen allemaal met een grotere vrijheid in het uiten van onze genderexpressie. Dus niet alleen de transgenders. Mannenrollen kunnen ook beklemmend zijn voor mannen en vrouwenrollen voor vrouwen.